Chhatrapati Shivaji Maharaj: महाराष्ट्राचे सांस्कृतिक कार्य मंत्री सुधीर मुनगंटीवार यांनी सांगितले की, पुढील महिन्यात ब्रिटनला जाऊन 17व्या शतकात छत्रपती शिवाजी महाराजांनी वापरलेली तलवार आणि खंजीर परत मिळवण्याचा प्रयत्न करणार आहे. रायगड जिल्ह्यातील खारघर येथे केंद्रीय गृहमंत्री अमित शहा यांच्या उपस्थितीत आयोजित कार्यक्रमात मुनगंटीवार म्हणाले की, शिवाजी महाराजांच्या राज्याभिषेकाचा 350 वा वर्धापन दिन लवकरच साजरा करण्यात येणार आहे.
शिवाजी महाराजांच्या तलवारीचा इतिहास काय आहे?
6 जून 1674 रोजी रायगड किल्ल्यावर शिवाजी महाराजांना त्यांच्या साम्राज्याचा सम्राट घोषित करण्यात आले. मुनगंटीवार म्हणाले की, सुनक हे ब्रिटनचे पंतप्रधान झाल्यानंतर महाराष्ट्र सरकारने या विषयावर केंद्र सरकारशी पत्रव्यवहार सुरू केला आहे.इतिहासकार इंद्रजित सावंत यांनी तलवारीच्या प्रवासाचा मागोवा घेणारे पुस्तक (‘शोध भवानी तलवारीचा’) लिहिले आहे. त्यांच्या मते शिवाजी चौथ्याने 1875-76 मध्ये एडवर्ड, प्रिन्स ऑफ वेल्स (नंतरचा राजा एडवर्ड VII) यांना तलवार दिली होती.करवीरच्या छत्रपतींकडे ही तलवार होती जी शिवाजी महाराज वापरत होते.दोघांची (एडवर्ड आणि शिवाजी चतुर्थ) मुंबईत बैठक झाली होती, सावंत म्हणाले आणि परतीची भेट म्हणून प्रिन्स ऑफ वेल्सने शिवाजी चौथ्याला दुसरी तलवार दिली.
1.Bhavani Sword – भवानी तलवार
या चौथ्या शिवाजी महाराजांच्या अल्पवयाचा फायदा घेऊन प्रिन्सला ही भेट देण्यास प्रवृत्त करणारी व्यक्ती होती छत्रपतींचा दिवाण महादेव बर्वे. या भारतभेटीदरम्यान ‘नजराणा’ म्हणून मिळालेल्या वस्तूंची एक यादी बनवण्यात आली आणि हा मौल्यवान वस्तूंची नोंद असलेला कॅटलॉग पुढे ‘Catalogue of the collection of Indian arms and objects of art’ या नावाने प्रकाशित करण्यात आला.
मराठा तलवार म्हणा किंवा शिवाजी महाराजांची तलवार म्हणा (sword of Shivaji Maharaj) त्याचा इतिहास ही छत्रपती शिवाजी महाराजांची देणगी आहे.
छत्रपती शिवाजी महाराज आपले सैन्य आणि सैनिक अधिक सक्षम करण्यासाठी विविध उपाय आणि प्रयोग करत असत. मराठ्यांच्या तलवारीचा आविष्कारही यातूनच झाला.जेव्हा मराठा तलवारीचा उल्लेख येतो तेव्हा तो “भवानी तलवार” चा संदर्भ असतो.
छत्रपती शिवाजी महाराजांना असे वाटत होते की आपल्या सैन्याला अशी तलवार मिळावी की ती पाहून शत्रूचा थरकाप उडेल.मराठा तलवार बनवण्यासाठी छत्रपती शिवाजी महाराजांनी अनेक आयाम डोळ्यासमोर ठेवून वर्षानुवर्षे अभ्यास केला.संशोधन पूर्ण झाल्यानंतर, छत्रपती शिवाजी महाराजांना हे शस्त्र मोठ्या प्रमाणात बनवायचे होते जेणेकरून प्रत्येक मराठी सैनिकाच्या हातात एक अप्रतिम तलवार (मराठा तलवार) असेल.
2. Jagdamba Sword / जगदंबा तलवार-
इतिहासकारांच्या मते जगदंबा तलवार(sword of Shivaji Maharaj) आजही इंग्लंडच्या संग्रहालयात आहे, तर भवानी तलवार आणि तुळजा तलवार 200 वर्षांहून अधिक काळापासून बेपत्ता आहेत.
छत्रपती शिवाजी महाराजांची तलवार भवानी तलवार इंग्लंडच्या संग्रहालयात ठेवल्याबद्दल भारतात संभ्रम निर्माण झाला होता.पण तुमच्या माहितीसाठी ती तलवार भवानी नसून जगदंबा आहे.
७ मार्च १६५९ रोजी छत्रपती शिवाजी महाराज कोकण दौऱ्यावर होते. त्यांच्या अंबाजी सावंत नावाच्या सैनिकाने स्पॅनिश जहाजावर हल्ला केला.जिंकल्यानंतर त्यांना त्या जहाजाजवळ एक अतिशय सुंदर आणि चमकणारी तलवार (मराठ्याची तलवार) दिसली.
महाशिवरात्रीनिमित्त छत्रपती शिवाजी महाराजांनी सप्तकोटेश्वर मंदिरात दर्शन घेतले.या मंदिरात त्यांची भेट अंबाजी सावंत यांचे पुत्र कृष्णाजी यांच्याशी झाली. कृष्णाजींनी अंबाजी सावंत यांना जहाजात सापडलेली तलवार छत्रपती शिवाजी महाराजांना दिली.ही तलवार पाहून छत्रपती शिवाजी महाराजांना खूप आनंद झाला कारण या तलवारीची लांबी बऱ्यापैकी होती आणि वजनही कमी होते.
3. Tulaja Sword- तुळजा तलवार
“तुळजा तलवार” (Sword of Shivaji Maharaj)बद्दल बोलतांना, छत्रपती शिवाजी महाराजांना हि तलवार जेजुरीकडून भेट म्हणून मिळाली.
मराठ्यांची बहुतेक युद्धे मुघलांसोबत झाली, मुघल सैनिक उंची आणि खोगीरात मराठ्यांपेक्षा उंच होते, याचा फायदा मुघलांना युद्धात नक्कीच झाला.
मराठी सैनिकांसोबत उपस्थित असलेल्या तलवारींचा त्यांना नीट वापर करता आला नाही.ही समस्या सोडवण्यासाठी त्यांनी भवानी तलवारांची संख्या वाढवण्याची योजना आखली, परंतु हजारोंच्या संख्येने भवानी तलवार तयार करू शकणारे कुशल कारागीर भारतात नव्हते.
अश्या प्रकारे छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या तलवारींचा इतिहास आहे.
वाघाची जात कधी थकणार नाही,
शत्रू समोर कधी झुकणार नाही,
शपत आहे आम्हाला या मातीची मरेपर्यंत,
जय शिवराय म्हणायला कधी विसरणार नाही.
अशा आपल्या कर्तृत्ववान राजे छत्रपती शिवाजी महाराजांना मानाचा मुजरा…..
